Bundan yaklaşık 10 gün önce, beslediğimiz yavru kuşlardan (3-4 haftalık) birinin başına kötü birşey geldi: anası tarafından alt gagası tamamen parçalandı. Öncelikle şunu belirteyim, bu yavru şu an tamamen sağlıklı durumda ve gagasının düzelmesini bekliyoruz. Yazının geri kalan kısmında eğer benzer bir durumda kalacak olursanız yapmanızı tavsiye edeceğim şeyleri bulacaksınız.
Öncelikle niçin anası kendi yavrusunun gagasını kırar sorusuna yanıt vermeye çalışayım. Anne muhabbet kuşları, yavruları yaklaşık 4-5 haftalık olunca (tüm tüyleri tamamlanan, uçmaya hazır hale gelen) yuvadan ve kafesten kovmaya başlarlar. Niçin kovar bilmiyorum, hayvanlarda sıklıkla gözlemlenen bir davranışmış bu. Eğer yavru gitmeye karşı koyarsa sanırım o zaman anneleri saldırmaya başlıyor. Bundan önce de anne kuş, öteki yavrularını yuvadan kovuyordu ancak saldırıları yavrularını gagalamaktan öteye gitmiyordu. Biraz da bundan cesaretle “birşey olmaz” diye düşünerek yavruyu kafeste 1-2 gün daha fazla tutmamız bu şekilde sonuçlandı. Daha da kötü olabilirdi, internette okuduğum kadarıyla istemediği yavrusunun direkt boğazını parçalayan dişi muhabbet kuşları da varmış ama bizimkisi herhalde “yemek yiyemeyip açlıktan ölsün” şeklinde merhametli düşündü, manyak hayvan.
Bir sabah kuşların odasından acı dolu ötme sesleri gelmeye başladı. Muhabbet kuşlarının ötme şekillerinden keyifli, sinirli veya korkmuş olduğunu anlayabilirsiniz. İçeri koştuğumda yukarıda demiş olduğum gibi yavru ve anne kuşların yakalarını tamamen kan içinde, yavru kuşu ise alt gagası tamamen kopartılmış, parçalanmış şekilde buldum. O an yapacağınız ilk şey yavruyu hemen o kafesten alıp başka bir kafese koymak olmalı ve bir daha da ne sebeple olursa olsun, anasının yanına yaklaşmasına izin vermeyin.
Bu durumdaki yavru için önündeki 1-2 gün oldukça zor geçecek. Kanları temizlemeye çalışmayın çünkü temizlemeniz, kanın yaraları örtmesini geciktirecek ve büyük olasılıkla yavrunun daha fazla kan kaybetmesine yol açacak. Bırakın kan olduğu gibi kurusun, zaten herşey yolunda giderse birkaç gün sonra kuş kendisini temizlemeye başlayacaktır.
Kanama durduktan sonra yavru 1-2 gün boyunca birşey yemek istemeyecek ve hiç ötmeden tüyleri kabartıp bir kenarda bol bol dinlenmeye çekilecektir, zayıflaması da mümkün. Bu aşamada kuş sadece su içmek isteyecektir, içine vitamin damlatılmış suluğunu sıklıkla kuşun önüne getirin. Eğer kuş henüz su içmeyi öğrenmemişse biraz acımasız bir yöntem olacak ama kuşu elinize alıp gagasını bir kere zorla suya sokup çıkartın, suyun tadını bir kere alması yetecektir 🙂
1-2 gün boyunca sadece su ile beslenen kuşun ishal olma olasılığı yüksek olacak ama endişelenmeyin, kuş normal beslenmeye başlar başlamaz normal dışkılamaya geri dönecektir. Önemli olan kuşun tekrar ne zaman yem yemeye başlayacağı. Eğer yavru, kendi başına yem yemeyi öğrenmişse şanslısınız, bir çay kaşığına veya plastik kaşığa koyacağınız öğütülmüş kuş yemini kuşun önüne yaklaştırdığınızda yavaş yavaş yiyecektir. Dikkat edin kabuksuz demiyorum, öğütülmüş diyorum. Yem her ne kadar kabukları soyulmuş olsa da yavrunun gagası olmadığı için yemi yiyebileceği küçüklükte parçalayamayacaktır. Eğer kuşçudan öğütülmüş kuş yemi bulamıyorsanız kabuksuz yemi havan eli gibi sert bir cisimle un ufak oluncaya kadar ezmeniz de yeterli olacaktır. Yavruyu bu şekilde saatte bir besleyin. Eğer yemek istemiyorsa zorlamayın, acıktığı zaman kaşığın geldiğini görünce istekle atlayacak ve tahmin etmediğiniz kadar çok yiyecektir 🙂
Yok eğer yavru henüz kendi başına yem yemeyi öğrenmediyse işiniz biraz daha zor, bu durumda kuşu bir başka kuşun yanına koyup (ama anası değil!), içi yem dolu kaşığı öteki kuşa yanaştırın. Diğer kuşun bu yemi nasıl yediğini izleyen yaralı yavru da aynı şekilde yem yemeye yavaş yavaş alışacaktır.
Eğer yavru kuşunuz suyu gösterdiğinizde içiyor, yemi gösterdiğinizde yiyor, normal şekilde dışkılıyorsa bir oh çekebilirsiniz. Bu aşamadan sonra sadece gagasının tekrar uzamasını beklemeniz gerekecek. Kuş gagası kemiklerimiz gibi sabit gözükmesine rağmen aslında tırnaklarımız gibi sürekli uzayıp kısalır, endişelenmeyin. Bu süre içersinde eğer varsa, yaralı kuşun yanına kardeşlerini de koymanız (anaları onları da kovma sinyalleri vermeye başladıktan sonra), kuşun moralini oldukça yükseltecektir çünkü yavrular kendi aralarında oyun oynayacak, birbirlerini kaşıyacak ve hatta birbirlerine yem bile yedireceklerdir.
Bu şekilde 4-5 gün geçtikten sonra yaralı kuş yavaş yavaş kendi ihtiyaçlarını kendi gidermeye başlayacaktır, yani artık kuşun önüne kaşıkla yem getirmenize veya suluğu yaklaştırmanıza gerek kalmadan kuş kendi başına yemin ve suyun yolunu bulacaktır ve istediği zaman istediği kadar beslenecektir. İlk günden beri tüylerini kabartarak çekildiği dinlenme uykuları da git gide azalacak ve aşağı yukarı bir hafta sonra normal bir muhabbet kuşu gibi hareket etmeye ve ötmeye başlayacaktır.
Kuşun gagasının tekrar aynı uzunluğa gelmesi birkaç hafta alabilir, biz de şu an her gün yakından takip ediyoruz yavrucuğu. Bu yazıyı okuyan ve kuş besleyenler; umarım bu anlattıklarımı uygulamak zorunda kalmazsınız ama eğer kendinizi böyle bir durumda bulursanız bu şekilde yavrunun hayatta kalmasını ve eski sağlığına dönmesini sağlayabilirsiniz diye ümit ediyorum. Geçmiş olsun 🙂
Dipnot (02.05.2012): Lütfen bu yazıya göndereceğiniz yorumların içeriği bilgi paylaşma amacıyla sınırlandırın. Yaşamış olduğunuz üzüntülerin büyüklüğünü tahmin edebiliyorum ancak muhabbet kuşlarınız hakkında göndereceğiniz hüzünlü hatıralarınızı içeren yorumları bu sayfada görüntüleme fikrine soğuk baktığımı belirtmek istiyorum.
Bu yazı yorumlara kapalı, ama trackback'ler ve pingback'ler açık.